Men heeft voortdurend te maken met verschillende uitingen van het openbare leven, en onbeschoftheid is helaas een van de meest voorkomende. Hoe men het ook bestrijdt, het resultaat is altijd hetzelfde: nul. Elk middel om een onbeleefd persoon proberen te beïnvloeden leidt meestal alleen maar tot conflicten. De hegoumen van het Kyiv Ioninskij Heilige Drie-Eenheid klooster, bisschop Jonah van Obukhov staat bekend om zijn uiterste discretie en beleefdheid, dus we besloten hem hierover vragen te stellen. Hoe beïnvloed je degene die onbeleefd is? Is het de christelijke manier om een belediging “in te slikken”? Laten we door te zwijgen en discussies te vermijden de onbeschoftheid juist niet toe?
Reageer op onbeleefdheid met humor
Vader, wat zijn volgens u de beste manieren om op onbeleefdheid te reageren?
Om te beginnen zijn er verschillende soorten onbeleefdheid. En de reactie kan dienovereenkomstig verschillend zijn.
Als iemand onbeleefd is tegen u persoonlijk, is het juiste om te doen, naar mijn mening, om je “terug te trekken van het kwaad en het goede te doen”. Het is beter om een stap opzij te zetten en niet met onbeschoftheid op onbeschoftheid te reageren, om de spanning die al bestaat niet te verhogen. Als het enigszins mogelijk is, is het beter om dergelijke vertoningen te negeren.
Zo niet, dan kunt u proberen humoristisch te zijn en vriendelijk te reageren. In ieder geval is er niets ergers dan met kwaad te reageren op kwaad: daarmee dragen we bij aan de toename ervan. We moeten proberen zo vriendelijk mogelijk te zijn tegen degene die je beledigd heeft. Dat zou de christelijke, Gods manier zijn.
Ik zal u een veelzeggend verhaal vertellen dat in Berdiansk is gebeurd tijdens een van de conferenties van onze Synodale Jeugdafdeling. Op een dag tijdens een rondleiding door de stad werden onze priesters aangeklampt door een beschonken man. Hij gedroeg zich zeer onbeleefd en gebruikte beledigende woorden om zijn grieven en verwijten te uiten. Dit alles had een irriterend effect op de vaders. Toen ze in de wachtende toeristenbus stapten, kwam de man ook de salon binnen en vervolgde zijn nogal onaangename monoloog. De vaders probeerden hem eruit te zetten, wat hem nog meer ongenoegen bezorgde.
De situatie werd onverwachts gered door een deelnemer aan de conferentie, een leek. Hij was geen priester, hij was niet gewijd, maar hij benaderde de man en met slechts twee of drie woorden kalmeerde hij hem, zodat hij letterlijk voor zijn ogen veranderde: hij hield op met vloeken, huilde plotseling en vroeg om te bidden voor zijn dode dochtertje.
Alle aanwezigen waren verbaasd. De vaders vroegen onze deelnemer vervolgens wat hij tegen de man had gezegd. “Ik vroeg hem wat de naam van zijn dochter was en ik beloofde hem dat deze priesters voor haar en hem zouden bidden…” – was het antwoord. Dit is een voorbeeld van hoe een goede boom goede vruchten kan hebben. Naar mijn mening is dit een levendige illustratie van hoe men kan reageren op lompheid.
Natuurlijk vereist het een zelfbeheersing, discretie en het cultiveren van deugden. Want helaas is onze ingebakken, standaard sociale reactie om op dezelfde manier te reageren. En toch leert het Evangelie ons anders. Dus als je niet met liefde kunt reageren, stap dan opzij.
Wees zelfkritisch
Het is even belangrijk om nuchter en met humor met onszelf om te gaan. Als we onszelf niet verheffen, niet op een voetstuk plaatsen dan zullen respectievelijk sommige woorden en uitdrukkingen in onze toespraak ons niet kwetsen.
We stellen onszelf in geen enkel opzicht echt niets voor, vooral niet geestelijk. Wetende dat elke berisping van de lippen van vreemden, elk verwijt aan ons niet als een belediging zal worden opgevat, maar als iets wat “ik met waardigheid aanvaard overeenkomstig mijn daden”. Met een nuchter inzicht in mijn geestelijk leven en met het besef dat ik “de eerste, tweede, derde, vierde en vijfde” – zonden heb, die niet door de Heer zijn ontmaskerd en bestraft zijn, zal ik elk verwijt dat tot mij wordt gericht als een beloning opvatten.
Dit was het geval met de Eerwaarde Ephrem de Syriër. In zijn jeugd had hij een nogal uitbundig karakter, maar later kwam hij tot Christus en begon hij een ascetisch leven te leiden. Eens werd hij, onschuldig veroordeeld, gevangengezet en bij die gelegenheid wanhoopte hij: hoe, waarom, door die zaak waarvoor ik lijd, heb ik niets te doen? En de Heer troostte en vermaande hem: “Weet je nog dat je indertijd deelnam aan een diefstal, de diefstal slaagde en niemand werd ervoor gestraft? – “Ja, ik weet het nog.” – “Weet je nog of je ook deelnam aan zo’n wetteloze daad?” – “Ja, ik weet het nog.” “Waarom mopper je nu? Je krijgt wat je toen niet kreeg.”
Inderdaad, vaak is de vernederende behandeling die we krijgen een rechtvaardige vergelding voor onze verborgen zonden.
Spreek vriendelijk
Als we niet reageren, staan we dan niet toe dat onbeleefde mensen zich zo blijven gedragen – niet alleen tegenover ons, maar tegenover iedereen om ons heen?
Soms probeert iemand een onbeleefd persoon te corrigeren door hem te vermanen, te berispen, op zijn plaats te zetten. Naar mijn mening heeft dit alles geen enkel nut. Je moet tenminste enige autoriteit hebben om gehoord te worden.
Als je een groot verlangen of behoefte hebt om iets te zeggen, moet je de persoon benaderen met een positieve houding, met een glimlach en op een vriendelijke manier zeggen wat je wilt. Deze vriendelijkheid moet niet ergens diep in het hart zitten, maar zichtbaar zijn. Dan werkt het. Het is belangrijk dat de persoon uw berisping en instructie niet opvat als een persoonlijke belediging.
Uit eigen ervaring. Als ik iets tegen de kerkgemeenschap zeg, luisteren zij naar mij uit hoofde van het ambt dat mij is toevertrouwd. Maar als in de botanische tuin van de stad, waar ons klooster ligt, jongeren bier drinken en roken, is het duidelijk dat ik voor hen niemand ben – een bebaarde man in een priesterkleed. En ze zullen misschien niet reageren op mijn opmerkingen.
Ik herinner me mezelf nog goed als jongeman. Ik herinner me enkele van mijn domme uitingen van verontwaardiging of gewoon het niet begrijpen van serieuze dingen. Dus ik voel geen oordeel of spanning tegenover deze mensen. Ik kan naar ze toe gaan en zeggen: “Jongens, weet je, dit is toch een kerk. Waarom ga je niet een beetje opzij en rook je daar?” Als je vriendelijk spreekt, krijg je de juiste reactie. Er is altijd geen uitzondering geweest: “Oh, excuseer me, natuurlijk, geen probleem, we gaan weg.” Mensen zien dat ze worden gerespecteerd, dat ze als mensen worden behandeld en dat ze niet op een onbeleefde of pittige manier op fouten worden gewezen, maar met liefde en genegenheid. In dit geval is het niet de zondaar die wordt berispt, maar de zonde.
Het is een moeilijkere kwestie als onbeleefdheid wordt getoond aan de Kerk, aan de heilige. Het is moeilijk om eenduidig te zeggen hoe men moet handelen. Aan de ene kant kennen we de woorden van Christus: “Wie zich voor Mij schaamt, voor hem zal Ik Mij schamen voor de engelen van God.” Maar aan de andere kant kennen we het gezegde over kralen en varkens: het heeft geen zin parels voor de zwijnen te werpen; zij zullen hen en u in de modder vertrappen. Er is echte wijsheid voor nodig om in zulke situaties op de juiste wijze te reageren.
Zie jezelf niet als “het geweten van de natie”
Herhaaldelijk hebt u in uw interviews gezegd dat u de parochianen vraagt elkaar niet te berispen, dat dit de taak is van de rector, de broeders en de geestelijken. Hoe zit het met de maatschappij? Aan de ene kant, als we elkaar niet terechtwijzen, zal de maatschappij nooit veranderen. Door al dat gepraat in de bus en aan de telefoon zal de onbeschoftheid in openbare gelegenheden zal blijven bloeien…
Het heeft alleen zin iets te zeggen als de persoon je hoort.
Maar als ik geen autoriteit ben, mag ik niets zeggen: zullen ze niet luisteren?
Ik denk dat ze niet zullen luisteren.
Om het kwaad te bestrijden, om de zonde te bestrijden, moet iedereen op zijn eigen terrein staan. Als ieder van ons streng is voor zichzelf en zich correct gedraagt tegenover de anderen, zal dat onze bijdrage zijn aan het herstel van de samenleving.
Want hoe zien mensen onstuitbare criticasters? In het beste geval met humor, in het slechtste geval met woede. De Schrift zegt: “Wie heeft u over ons laten oordelen?” Evenzo heeft niemand ons gemachtigd het geweten van de natie te zijn en over haar lot te heersen.
Trouwens, in het geval van waarheidssprekers zijn al hun aanklachten vaak uitingen van dezelfde lompheid, maar dan onder het mom van “vechten voor de waarheid”. En om de een of andere reden komen al hun vermaningen ook in een lompe vorm tot uiting. Van wat ik op internet ben tegengekomen, heb ik nooit een poging gezien om de situatie recht te zetten met liefde, mededogen, empathie en acceptatie van de persoon. Meestal komt het kwaad altijd bovenop het kwaad, waardoor de animositeit in de samenleving alleen maar toeneemt.
Daarom, als je ziet dat er iets fout gaat, probeer dan eerst aan jezelf te werken. En ook invloed uit te oefenen op degenen voor wie je een autoriteit bent.
Maak een verschil waar je dat kunt
Neem bijvoorbeeld scouting. Het is een geweldige beweging. Wat maakt het uniek in onze context? Dat een paar mensen een enorm verschil kunnen maken voor een groot aantal mensen. Er zijn niet veel scoutsleiders, maar wat ze doen is geweldig – ze leren kinderen hoe ze voor hun omgeving, hun land en de natuur moeten zorgen. We weten wat voor vruchten scouting oplevert in westerse landen. Er zijn daar geen voormalige scouts; men probeert tot op hoge leeftijd alle scoutsprincipes na te leven. Er is zelfs een grap: “gedraag je als een padvinder”, dat wil zeggen gedraag je duidelijk, correct, doe nooit kwaad, sta altijd klaar om te helpen. Dit wordt soms geplaagd, maar op een vriendelijke manier, want dit zijn deugden die niet anders dan respect kunnen opwekken.
Omdat de scoutsleiders een autoriteit zijn voor hun rekruten, kunnen zij de nieuwkomers ook de beginselen van goed samenleven met de wereld om hen heen bijbrengen. Evenzo kunnen ouders hun kinderen iets leren aan hun ondergeschikten.
Het belangrijkste is hen met liefde te beïnvloeden en hen te bevestigen door het voorbeeld te geven. Een persoonlijk voorbeeld is de belangrijkste opvoeder. Als de tekst niet vergezeld gaat van een passend beeld, zal hij nooit worden begrepen.
Daarom kan de wereld alleen ten goede veranderen als de mensen zelf leven naar de beginselen die zij belijden.
Controleer uw eigen toon
In het algemeen is het belangrijk om nuchter en eerlijk na te denken over het onderwerp dat we bespreken. Er zijn momenten in ieders leven dat we onbeleefd zijn. Ik denk dat er geen mens is die nooit onbeleefd is geweest – op de een of andere manier overkomt deze zondige uiting bijna iedereen. Ik heb het in de eerste plaats over mezelf… En dit gebeurt meestal bij mensen die ons kunnen vergeven, onze onbeleefdheid tolereren of gewoon niet kunnen antwoorden. Dit is totaal onaanvaardbaar en ongeestelijk.
Als je in jezelf zo’n zonde vindt – het verliezen van geduld met mensen die dicht bij je staan – hoe bestrijd je dat dan?
Hierop is geen eenduidig antwoord. Er zijn verschillende situaties.
Soms is iemand onbeleefd omdat hij gewend is zo te leven en het is zijn gebruikelijke manier van communiceren. Soms wordt iemand gekweld op zijn werk of ontstaan er problemen, de spanning stapelt zich op en de persoon haalt uit naar zijn buren, naar die mensen die hem zeker zullen vergeven.
Ik ken gezinnen die zulke uitbarstingen van energie tolereren en hun zwakheid met liefde bedekken. Onze familieleden zien dat deze persoon moe is, aan wat verdriet lijdt en zij dienen als een soort bliksemafleider met hun liefde.
Soms zijn we opgelucht als we spreken of schreeuwen. Onze naasten tonen wijsheid en liefde en reageren niet met negativiteit op negativiteit en ergernis op ergernis. Zij begrijpen dat dit niet te wijten is aan hun slechte houding, maar aan de complexiteit van de situatie die niet kan worden veranderd.
Als je zulke manifestaties bij jezelf ziet, moet je ze ongetwijfeld onderdrukken en blokkeren.
Ik kan over mezelf zeggen dat wanneer ik het gevoel heb dat ik zoiets kan zeggen, een pauze in het gesprek helpt om het af te remmen. Tijdens de pauze heb ik tijd om tot bezinning te komen en probeer ik stil te zijn.
Als je een kleine ascetische daad hebt kunnen volbrengen – om je woede en prikkelbaarheid te onderdrukken – zal de Heer je genadevolle troost, vrede en rust geven.
Je bent geliefd. Geef feedback
Hoe moet iemand die uitgescholden is zich gedragen?
Als u de onbeleefdheid van uw geliefde ervaart, kunt u proberen op deze manier met hem of haar te praten: “Ik begrijp dat het moeilijk voor je is, maar het is ook moeilijk voor mij omdat je schreeuwt.” Probeer hem of haar op deze of een andere manier te helpen inzien waarom hij of zij uithaalt naar zijn geliefden.
Naar mijn mening is het goed om met geduld en nederigheid feedback te geven, heel subtiel, gedoseerd, maar tegelijkertijd hardnekkig: “stop, stop, het doet me pijn, het doet me pijn, het doet me pijn.” Immers, onze naaste, zelfs wanneer hij boos wordt of schreeuwt, houdt niet op het voorwerp van zijn onbeleefdheid lief te hebben, houdt niet op hem vriendelijk te behandelen.
En als wij feedback geven, niet in de vorm van een zogenaamd symmetrisch antwoord, maar met liefde, met verdriet, dan komt de persoon in de regel tot bezinning en probeert hij zijn problemen op een andere manier op te lossen.
